(CATP) “Nứt ra từ đá” (thơ song ngữ Việt - Anh, NXB Hội Nhà văn 8/2024) là tập thơ thứ bảy của nhà thơ Phạm Phương Lan (SN 1973, quê Hà Tĩnh; Hội viên Hội Nhà văn TPHCM). Trước đó, từ năm 2008, độc giả biết đến chị qua những tập thơ như: “Không là gió mây”, “Góc trọ hồn người”, “Khâu tình”, “Mật ngữ em” v.v... và một số ca khúc được phổ nhạc từ thơ của chị...
Dù chưa phải là bạn thân của Phạm Phương Lan, nhưng nhiều người biết chị giỏi giang, mạnh mẽ, phải gánh vác rất nhiều trách nhiệm với cha mẹ, gia đình, họ hàng... như một người đàn ông. Thế nhưng Phạm Phương Lan lúc nào cũng đẹp, cũng sang, cũng tươi vui, đài các cứ như sinh ta trong nhung lụa và bước đi trên những con đường trải thảm để gặt hái thành công. Đến lúc được đọc thơ của chị, có người bảo: từng câu chữ là những nỗi niềm, từng bài thơ là ý chí vượt khó, từng tập thơ là sự vùng dậy mạnh mẽ của nữ tính trước hỉ, nộ, ái, ố... của đời sống sinh động. Người đọc bỗng hiểu và đồng cảm với tác giả nhiều hơn...
“Nứt ra từ đá/ Cây mọc xanh đời/ Nứt ra từ tôi/ Gót hài bé mọn...” (Chiều Lương Sơn). Đọc mấy câu thơ này, vừa dễ liên tưởng đến Tôn Ngộ Không trong phim Tây Du Ký, vừa thương cảm số phận người con gái (được ví như “Gót hài bé mọn”) sinh ra trong khó khăn cùng cực như cây chẳng gặp được đất màu mỡ mà nứt ra, vươn lên từ đá cứng, nên phải: “Bơi trong cuộc đời/ Chát chao buồn vui chìm nổi...” (Khúc xạ) hay “Sao cứ là em/ Người đàn bà hơn nửa đời gom nhặt/ Những vụn đời lăn lóc/ Tái chế nụ cười hoang hoải đục trong...” (Tái chế nụ cười). Không được hạnh phúc như mong muốn, nên người đàn bà trong thơ Phạm Phương Lan luôn cảnh giác, sợ mình sa ngã với tình yêu: “Đã dặn lòng đừng chếnh choáng ngất ngây/ Đừng lạc đắm mình khát khao cháy bỏng” (Đêm Vân Hòa); Để rồi dằn vặt với nỗi cô đơn: “Yêu chi để dạ chơi vơi/ Bấm lòng không hé nửa lời nhớ nhung/ Khát cơn mưa móc trùng phùng/ Lật ngang tiếng nấc, xới tung bão lòng...” (Lật ngang tiếng nấc)... Vì sao người đàn bà trong thơ Phạm Phương Lan phải “chay tịnh” và đề phòng đàn ông như vậy? Đọc mấy câu thơ sau sẽ hiểu phần nào: “Đối diện kẻ hiến xác hồn để được là nàng thơ/ Trong cuồng vọng mây mưa của kẻ phát ban danh lợi/ Sau nhầy nhụa đổi trao, nào ai đâu biết tới/ Thế sự được thua cũng một chữ “đời”/ Đối diện ta bà nhân thế hỡi ôi/ Ta hốt hoảng, rùng mình, trốn vào đáy cốc...” (Kẻ khờ trong đáy cốc); Vì cảm nhận cuộc đời như thế nên: “Thôi đành bỏ bút rong chơi/ Viết chi giữa nhưng lơi khơi dối lừa...” (Trend).
Một mảng tư tưởng khác trong tập “Nứt ra từ đá” là những bài thơ tả tình, tả cảnh khá đặc sắc: “Cao nguyên Vân Hòa như đợi, như thương/ Như vẽ tình em trăm ngàn gành đá/ Chỉ vì yêu thôi mà thác ghềnh tất tả/ Trầm tích muôn đời sâu lắng, du dương...” (Mùa đợi mùa thương); hay “... Lá thêu vào ngày nắng/ Những chấm mùa xanh tươi/ Nắng thêu vào má thấm/ Lung linh mắt em cười...” (Thêu thùa nỗi nhớ)... “... Quá nửa cuộc đời đi nhặt hoàng hôn rơi/ Vầng nắng cuối ngày đốt bừng tia mắt biếc/ Sóng bạc đầu đắm chìm hương bàn chân tha thiết/ Ngấu nghiến cuồng si từng dấu em qua...” (Vị chiều)... Cuối cùng Phạm Phương Lan “kết” lại: “Đời như là giấc mộng/ Ta viết dỡ một chương/ Chưa kịp khô nét mực/ Đã lênh loang nỗi buồn...” (Một chương viết dỡ).
Với những câu thơ, giọng thơ đầy tâm trạng như vậy, có độc giả đã lo Phạm Phương Lan “hồng nhan đa truân” vì thơ; chị đã có câu trả lời khá bất ngờ trên báo SGGP ra ngày 21/4/2019: “Thơ không vận vào đời khiến têu phải truân truyên, ngược lại thơ chính là đời sống tinh thần thứ hai của tôi. Nếu không có thơ, cuộc đời tôi sẽ nhạt nhẽo lắm. Bởi thơ là niềm vui, là tình yêu; tôi làm thơ vì yêu thơ, không phải để thành nhà thơ hay để nổi tiếng”...
Văn Long